Trong căn bếp nhỏ của mẹ, có một thứ hương thơm không thể lẫn vào đâu được – mằn mặn, nồng nàn, gợi nhớ và gợi thương. Ấy chính là mùi nước mắm – thứ gia vị tưởng chừng đơn sơ nhưng lại là linh hồn của ẩm thực Việt, là kết tinh của biển khơi, của nắng gió, và của cả một trời ký ức quê hương.

Không ai biết nước mắm có từ bao giờ. Chỉ biết rằng, từ thế hệ này sang thế hệ khác, người Việt vẫn kiên nhẫn ủ từng chum cá, từng hạt muối biển. Ba mươi sáu tháng nắng mưa đổ xuống, bao nhiêu giọt mồ hôi và cả tấm lòng được rút lại trong những giọt nước mắm cánh gián sóng sánh, thơm lừng. Mỗi giọt như một câu chuyện – về biển, về người, về ký ức.

Nước mắm không phải là gia vị. Nước mắm là tình thân. Là bữa cơm chiều có bát nước mắm tỏi ớt mẹ pha, chấm đĩa cá kho tộ nóng hổi. Là những buổi xa quê, người ta chỉ cần ít nước mắm ngon là đã thấy quê nhà ùa về trong lòng.

Giữa nhịp sống hiện đại, có quá nhiều loại nước chấm công nghiệp ra đời, nhưng nước mắm truyền thống vẫn giữ nguyên giá trị của mình – không phải vì hình thức, mà vì hồn cốt. Thứ hồn ấy nằm ở vị hậu ngọt, ở mùi thơm mặn mòi của biển cả, ở cách mà người làm nghề nâng niu từng chum ủ như chăm con nhỏ.

Và rồi, khi người ta bắt đầu tìm lại bản sắc, tìm về với tự nhiên và sự chân thật, nước mắm truyền thống lại sáng lên như một biểu tượng – của sự bền bỉ, của văn hóa, và của niềm tự hào dân tộc.

Một giọt nước mắm, cả một hồn quê.
Giữa vô vàn món ngon vật lạ, vẫn là nước mắm khiến người Việt nhớ nhà hơn cả.